Πρωταθλήτρια η Ελλάδα στη φορολόγηση των εταιρειών ενέργειας σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας
Υψηλό ως το 2025 θα παραμείνει στην Ευρώπη το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από τις μονάδες φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, στον απόηχο της εκτίναξης της τιμής του στο TTF το 2022.
Στην έκθεση για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (International Energy Agency – IEA) «βλέπει» αύξηση της ζήτησης τα επόμενα χρόνια, ιδίως από την Κίνα, την Ινδία και τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, «απογείωση» της παραγωγής ρεύματος μέσω ΑΠΕ – αλλά και της αμφιλεγόμενης πυρηνικής ενέργειας, καθώς και σταθερά επίπεδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την ηλεκτροπαραγωγή ως το 2025.
Παράλληλα τονίζεται ότι ο αντίκτυπος των καιρικών φαινομένων στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα ενταθεί, αφενός λόγω της αυξημένης χρήσης ρεύματος για θέρμανση και αφετέρου λόγω της μεγαλύτερης συμμετοχής των εξαρτώμενων από τις καιρικές συνθήκες ΑΠΕ στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής.
Ευρώπη: Ακριβή ως το 2025 η ηλεκτροπαραγωγή με φυσικό αέριο
Το κόστος ηλεκτροπαραγωγής με καύση φυσικού αερίου αναμένεται να παραμείνει υψηλό ως το 2025 στην Ευρώπη, αναφέρεται στην έκθεση του ΙΕΑ.
Σε συνέχεια της εκτίναξης της τιμής του φυσικού αερίου στο TTF το 2022, «οι μελλοντικές καμπύλες στα τέλη Ιανουαρίου 2023 δείχνουν ότι, παρά τη μείωση, τόσο οι τιμές του φυσικού αερίου όσο και του άνθρακα παραμένουν πολύ πάνω από τους προ του 2021 ιστορικούς μέσους όρους μέχρι το 2025, στα 15-20 δολάρια ανά βρετανική μονάδα θερμότητας και 130-170 δολάρια ανά τόνο, αντίστοιχα». Μόλις το 2025 το κόστος παραγωγής (ρεύματος) από φυσικό αέριο «αναμένεται να μειωθεί και να προσεγγίσει τα επίπεδα του κόστους παραγωγής από άνθρακα», σημειώνει ο Οργανισμός.
Το ιβηρικό μοντέλο
Στην έκθεσή του ο ΙΕΑ προχωρά σε επισκόπηση του λεγόμενου «ιβηρικού μοντέλου», των μέτρων που πήραν Ισπανία και Πορτογαλία εντός του 2022 για τη τιθάσευση της ενεργειακής κρίσης. «Τον Ιούνιο του 2022, οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έλαβαν εξαίρεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που τους επέτρεπε να περιορίσουν την τιμή του φυσικού αερίου και του άνθρακα για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας. Το μέτρο ξεκίνησε στις 14 Ιουνίου και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου 2023. Περιορίζει την μέγιστη τιμή του φυσικού αερίου και του άνθρακα που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας σε 40 ευρώ/MWh κατά τους πρώτους έξι μήνες και στη συνέχεια αυξάνεται κατά 5 ευρώ/MWh ανά μήνα μέχρι να φτάσει τα 70 ευρώ/MWh. Έτσι, αυτό μέτρο μειώνει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και περιορίζει τα έκτακτα κέρδη των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας», αναφέρεται.
«Το ιβηρικό μοντέλο κατάφερε να μειώσει τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία, αλλά, ταυτόχρονα, είχε κάποιες συνέπειες. Το ανώτατο όριο τιμών οδήγησε σε αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ισπανία καθώς και σε εξαγωγή της φθηνότερης ενέργειας προς τις γειτονικές χώρες, οι οποίες ωφέλησαν την Πορτογαλία, το Μαρόκο και κυρίως τη Γαλλία». «Αυτό προκάλεσε στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, καθώς και στις αγορές spot και futures της Ιβηρικής. Αυτά τα ζητήματα, αν και σημαντικά, ήταν περιορισμένης εμβέλειας λόγω του χαμηλού επιπέδου διασύνδεσης μεταξύ της Ισπανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης», αναφέρει ο ΙΕΑ.
Το πλαφόν
Όσον αφορά το πλαφόν στην τιμή του αερίου, στο οποίο κατέληξε μετά από μήνες διαπραγματεύσεων η ΕΕ στα μέσα Δεκεμβρίου, ο ΙΕΑ αναφέρει ότι είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις του, και οι βασικές πτυχές της εφαρμογής του πρέπει να αποσαφηνιστούν. «Η αλληλεπίδραση μεταξύ του πλαφόν και των προθεσμιακών αγορών, όπου πολλοί από τους παραγωγούς μπορεί να έχουν ήδη πουλήσει ποσότητες ενέργειας, θα είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία του μέτρου», αναφέρεται.
Όσον αφορά την έκτακτη φορολόγηση επί των υπερκερδών των ενεργειακών εταιρειών, τονίζεται ότι η εφαρμογή του μέτρου δεν είναι ομοιόμορφη σε την ΕΕ.
«Ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα και η Ιταλία, έχουν ορίσει τα ποσοστά (φορολόγησης των υπερκερδών) πολύ υψηλότερα, στο 60%, 90% και 50%, αντίστοιχα, από το ποσοστό αναφοράς του 33%. Η Τσεχική κυβέρνηση επέκτεινε επίσης τον φόρο αλληλεγγύης όχι μόνο στις ενεργειακές εταιρείες, αλλά και σε ορισμένες τράπεζες. Ομοίως, η Ισπανία επέβαλε αυτόν τον φόρο, ο οποίος αρχικά απευθυνόταν στις ενεργειακές εταιρείες, σε ορισμένες εγχώριες τράπεζες».
Τέλος, τονίζεται ότι η εφαρμογή μέτρων στήριξης στην Ευρώπη βοήθησε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης στους οικιακούς καταναλωτές. «Με βάση την ανάλυση της VaasaETT σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, τα μέτρα των κυβερνήσεων απέτρεψαν κατά μέσο όρο μια αύξηση κατά 14% των τιμών στα νέα συμβόλαια οικιακής ηλεκτρικής ενέργειας το 2022, λαμβάνοντας υπόψη τις εκτιμήσεις των μέσων ετήσιων τιμών με και χωρίς μέτρα».
ΑΠΕ και ζήτηση
Όπως αναφέρει ο ΙΕΑ, η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας επιβραδύνθηκε ελάχιστα το 2022, παρά την ενεργειακή κρίση, ενώ αναμένεται να επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να κυριαρχήσουν στην αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς ηλεκτρικής ενέργειας τα επόμενα τρία χρόνια, καθώς μαζί με την πυρηνική ενέργεια θα καλύψουν τη συντριπτική πλειοψηφία της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης έως το 2025, «καθιστώντας απίθανη μια σημαντική αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα της ενέργειας», αναφέρεται στην έκθεση.
Στο μεταξύ, αφού επιβραδύνθηκε ελαφρώς πέρυσι στο 2% εν μέσω της αναταραχής που προκάλεσε η παγκόσμια ενεργειακή κρίση και οι ακραίες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να επιταχυνθεί φτάνοντας σε μέσο όρο 3% κατά τα επόμενα τρία χρόνια, διαπιστώνει η έκθεση του ΙΕΑ. Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ασία αποτελούν τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από την αύξηση της ζήτησης, που θα ξεπεράσει τον ρυθμό 2,4% με τον οποίον αυξανόταν η ζήτηση κατά τα έτη πριν από την πανδημία.
Πρωταγωνίστρια η Ασία
Περισσότερο από το 70% της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας τα επόμενα τρία χρόνια αναμένεται να προέλθει από την Κίνα, την Ινδία και τη Νοτιοανατολική Ασία, αν και – όπως υπογραμμίζει ο ΙΕΑ – παραμένουν σημαντικές αβεβαιότητες σχετικά με τις τάσεις στην Κίνα, καθώς η οικονομία της βγαίνει από τους αυστηρούς περιορισμούς λόγω Covid. Το μερίδιο της Κίνας στην παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται επί του παρόντος να αυξηθεί στο νέο ρεκόρ του ενός τρίτου έως το 2025, από ένα τέταρτο το 2015. Ταυτόχρονα, οι προηγμένες οικονομίες επιδιώκουν να επεκτείνουν τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας για να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα σε τομείς όπως οι μεταφορές, η θέρμανση και η βιομηχανία.
Ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπεται να μειωθεί τα επόμενα χρόνια, με βάση τις τρέχουσες τάσεις, η σημαντική ανάπτυξη στη Μέση Ανατολή αναμένεται να αντισταθμίσει εν μέρει αυτή τη μείωση. Η απότομη εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου εν μέσω της ενεργειακής κρίσης έχει με τη σειρά της τροφοδοτήσει την εκτίναξη των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας σε ορισμένες αγορές, ιδίως στην Ευρώπη, προκαλώντας συζητήσεις στους πολιτικούς κύκλους σχετικά με μεταρρυθμίσεις στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σημειώνει ο ΙΕΑ.
Το διοξείδιο του άνθρακα
Εν τω μεταξύ, η αναμενόμενη μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα στην Ευρώπη και την Αμερική είναι πιθανό να συνοδευτεί από αύξηση στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, και αυτό παρά τη μεγαλύτερη διείσδυση της πυρηνικής ενέργειας και την επανεκκίνηση πυρηνικών σταθμών σε ορισμένες χώρες όπως η Ιαπωνία. «Αυτό σημαίνει ότι, αφού φτάσουν σε ιστορικό υψηλό το 2022, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από την παγκόσμια ηλεκτροπαραγωγή θα παραμείνουν περίπου στα ίδια επίπεδα μέχρι το 2025».
«Η έντονη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σημαίνει ότι το μερίδιό τους στο παγκόσμιο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής προβλέπεται να αυξηθεί από 29% το 2022 σε 35% το 2025, με τα μερίδια της παραγωγής με καύση άνθρακα και φυσικού αερίου να μειώνονται. Ως αποτέλεσμα, η ένταση CO2 της παγκόσμιας ηλεκτροπαραγωγής θα συνεχίσει να μειώνεται τα επόμενα χρόνια», περιγράφει η έκθεση. «Ωστόσο», αναφέρει, «η Ευρώπη αντιστάθηκε πέρυσι σε αυτή την παγκόσμια τάση. Η ένταση CO2 της ηλεκτροπαραγωγής στην Ευρώπη αυξήθηκε ως αποτέλεσμα της υψηλότερης χρήσης άνθρακα και φυσικού αερίου εν μέσω απότομης πτώσης της παραγωγής τόσο από υδροηλεκτρική ενέργεια, λόγω ξηρασίας, όσο και από πυρηνική ενέργεια, λόγω κλεισίματος και συντήρησης των εργοστασίων. Ωστόσο, η υποχώρηση αυτή θα είναι προσωρινή, καθώς οι εκπομπές της ευρωπαϊκής ηλεκτροπαραγωγής αναμένεται να μειωθούν κατά μέσο όρο κατά περίπου 10% ετησίως έως το 2025».
Η κατανάλωση ρεύματος
Οι τάσεις όσον αφορά τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας διέφεραν σε μεγάλο βαθμό ανά περιοχή το 2022. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ινδία αυξήθηκε έντονα, ενώ η αύξηση στην Κίνα ήταν πιο συγκρατημένη λόγω της πολιτικής μηδενικής covid που βάρυνε σε μεγάλο βαθμό την οικονομική δραστηριότητα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέγραψαν ισχυρή αύξηση της ζήτησης, λόγω της οικονομικής δραστηριότητας και της υψηλότερης οικιακής κατανάλωσης εν μέσω ενός θερμού καλοκαιριού και ενός χειμώνα ψυχρότερου από το κανονικό.
«Η ζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση συρρικνώθηκε λόγω του ασυνήθιστα ήπιου χειμώνα και της μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στον βιομηχανικό τομέα, ο οποίος μείωσε σημαντικά την παραγωγή λόγω των υψηλών τιμών ενέργειας και των διαταραχών στον εφοδιασμό που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία», σημειώνει ο ΙΕΑ. Η μείωση της ζήτησης στην ΕΕ κατά 3,5% ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2009, με τη μεγαλύτερη να είναι η έκτακτη συρρίκνωση λόγω του σοκ του Covid το 2020.
Εξάρτηση από τον καιρό
Παράλληλα, στην έκθεση αποτυπώνεται η επίπτωση των καιρικών συνθηκών στην ηλεκτροπαραγωγή. Όπως αναφέρεται, «η ζήτηση και η προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις καιρικές συνθήκες, με τις ακραίες συνθήκες να αποτελούν επαναλαμβανόμενο φαινόμενο το 2022. Εκτός από την ξηρασία στην Ευρώπη, υπήρξαν καύσωνες στην Ινδία, με αποτέλεσμα την υψηλότερη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Ομοίως, οι κεντρικές και ανατολικές περιοχές της Κίνας επλήγησαν από καύσωνες και ξηρασία, γεγονός που προκάλεσε την εκτίναξη της ζήτησης για ψύξη εν μέσω μειωμένης παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας στην επαρχία Σετσουάν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες σημειώθηκαν επίσης σοβαρές χειμωνιάτικες καταιγίδες τον Δεκέμβριο, οι οποίες προκάλεσαν μαζικές διακοπές ρεύματος.
Ανάγκη ευελιξίας
«Αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για ταχύτερη απεξάρτηση από τον άνθρακα και την ταχύτερη ανάπτυξη τεχνολογιών καθαρής ενέργειας», αναφέρει η έκθεση. «Ταυτόχρονα, καθώς η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια επιταχύνεται, ο αντίκτυπος των καιρικών φαινομένων στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα ενταθεί λόγω της αυξημένης ηλεκτροδότησης της θέρμανσης, ενώ το μερίδιο των εξαρτώμενων από τις καιρικές συνθήκες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα συνεχίσει να αυξάνεται στο μείγμα παραγωγής. Σε έναν τέτοιο κόσμο, η αύξηση της ευελιξίας των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας με παράλληλη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού και της ανθεκτικότητας των δικτύων θα είναι ζωτικής σημασίας.»
Οι ξηρασία του 2022
Στην έκθεση αναφέρεται, μεταξύ άλλων, η επίδραση της πρωτοφανούς ξηρασίας του καλοκαιριού του 2022 – της χειρότερης εδώ και 500 χρόνια για την Ευρώπη – στην ηλεκτροπαραγωγή μέσω υδροηλεκτρικής ενέργειας. «Η Ιταλία σημείωσε πτώση ρεκόρ στην παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, καταγράφοντας τη χαμηλότερη παραγωγή των τελευταίων δύο δεκαετιών κατά την περίοδο Φεβρουαρίου-Απριλίου 2022». Η κατανάλωση ρεύματος παραγόμενου από υδροηλεκτρικές μονάδες στην Ιταλία μειώθηκε περισσότερο από 30% σε σύγκριση με τους μέσους όρους της περιόδου 2017-2021, ακολουθούμενη στενά από την Ισπανία (29%) και τη Γαλλία (20%). Η Νορβηγία είχε την ξηρότερη δωδεκάμηνη περίοδο των τελευταίων 26 ετών, με τα επίπεδα των υδροηλεκτρικών ταμιευτήρων τον Σεπτέμβριο να μειώνονται στο χαμηλότερο μηνιαίο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας.
Στην Κίνα, οι συνθήκες ξηρασίας στο Σιτσουάν προκάλεσαν σημαντική μείωση της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου, συμπιέζοντας
την ετήσια αύξηση σε λίγο κάτω από 1% το 2022. Στον αντίποδα, ωστόσο, στην Ινδία, παρά το ρεκόρ καύσωνα το 2022 η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε περισσότερο από
10% πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2021.
Οι μπαταρίες
Η σημασία των μπαταριών σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται να ενισχυθεί, καθώς αυξάνεται το μερίδιο των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα, τονίζει ο ΙΕΑ.
«Η ανάπτυξη σταθερών συστημάτων μπαταριών επιταχύνεται. Σε απόλυτο μέγεθος, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και η Κίνα κατέχουν τα πρωτεία στην ετήσια προσθήκη δυναμικότητας τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, με βάση τις εκτιμήσεις μας για το 2022, οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες βρίσκονται στο δρόμο για να καλύψουν το χαμένο έδαφος.
Σε σύγκριση με το 2021, οι προσθήκες δυναμικότητας το 2022 αυξήθηκαν κατά πάνω από 80% στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχεδόν 100% στην Κίνα, περίπου 35% στην Ευρώπη και 90% στον ΟΟΣΑ Ειρηνικού (δηλαδή στην Ιαπωνία, την Κορέα, την Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία). Το 2022 η μεγαλύτερη ποσότητα αθροιστικά εγκατεστημένων συστημάτων μπαταριών παραμένει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η Κίνα ξεπέρασε την Ευρώπη σε σωρευτική δυναμικότητα, φθάνοντας συνολικά τα 500 MW σε σύγκριση με τα 400 MW της Ευρώπης», αναφέρεται στην έκθεση.
Πηγή: Οικονομικός Ταχυδρόμος
